Het kopen van een huis wordt lastiger door de aangescherpte leennormen op hypotheken. Doordat starters minder kunnen lenen, hebben potentiële verhuurders een grotere kans om huizen te kopen. Echter, het verhogen van de leennormen lijkt weinig te helpen bij het verbeteren van de positie van koopstarters, omdat dit weer leidt tot hogere prijzen. Dit blijkt uit een onderzoek van het Centraal Planbureau (CPB).
Het CPB heeft gekeken naar de gevolgen van de aangescherpte leennormen in de periode 2013-2019. In die periode is het aantal vrije sector huurwoningen met 70% toegenomen ten opzichte van het aantal koopwoningen. Een vijfde van deze toename werd veroorzaakt doordat huishoudens minder mochten lenen voor hun hypotheek. Investeerders hebben deze woningen vervolgens opgekocht. Vooral in de grote steden heeft dit geleid tot een verschuiving van koop naar huur voor huishoudens die voorheen wel in staat waren om een huis te kopen.
Door de huidige leennormen verdient een kwart van de huurders in de vrije sector niet genoeg om een vergelijkbaar huis te kopen als hun huidige huurwoning. Voor huurders in de vrije sector met een modaal inkomen is dit zelfs meer dan de helft. Deze huurders kunnen niet concurreren met andere huizenkopers en investeerders, en zijn vaak gedwongen om te blijven huren. Hierdoor is het voor mensen met een lager inkomen of voor koopstarters vaak moeilijk om een koopwoning te vinden. Hoewel kopen niet voor alle huishoudens beter is dan huren, zijn er echter aanzienlijke fiscale voordelen verbonden aan het kopen van een woning die huurders mislopen.
Doorstroming
Het CPB heeft een nieuw mannequin ontwikkeld om de koop- en huurmarkt met elkaar te vergelijken. Hieruit blijkt dat de doorstroming van de huur- naar de koopmarkt toeneemt wanneer de leennormen verruimd zouden worden. Echter, ruimere leennormen zorgen ook voor hogere huizenprijzen, waardoor koopstarters niet per se beter af zijn.
Maatregelen die verhuur ontmoedigen, zoals opkoopbescherming of hogere belasting op huurinkomsten, hebben slechts beperkt impact. Dit komt voornamelijk doordat dit soort maatregelen ook huishoudens die eigenlijk de voorkeur geven aan huur, richting de koopmarkt duwen.
Bron: CPB, 26 september 2023